දක්ෂිණ වනජීවී කලාපය

දක්ෂිණ වනජීවී කලාපය වශයෙන් අප හඳුනාගනු ලබන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ දකුණු පලාතට සීමා වෙමින් ව්‍යාප්තව පවතින්නා වු වනජීවී කලාපයන්ය. ඒ අනුව සළකන කල්හි රුහුණු ජාතික වන උද්‍යානය (කුමන+යාල), උඩවලව ජාතික වන උද්‍යානය, ලුණුගම් වෙහෙර අභය භූමිය සහ බූන්දල අභය භූමිය මීට අයත් වේ. පහත දක්වා ඇති අංක 01 සිතියම තුළින්  මෙහි පිහිටීම පැහැදිලිව හඳුනාගත හැකිවේ. දකුණු පලාතට සීමා වී යැයි පැවැසුව ද මෙහි සැබෑ ව්‍යාප්තිය ගත් කල්හි දකුණු පලාතේ ගාල්ල, මාතර සහ හම්බන්තොට යන දිස්ත්‍රික්කයන් සහ ඌව පලාතේ මොනරාගල දිස්ත්‍රික්කය මෙන්ම නැගෙනහිර පලාතේ අම්පාර දිස්ත්‍රික්කය යන දිස්ත්‍රික්ක තුළ ද ව්‍යාප්ති වී ඇති බවත් පැහැදිලි වේ. එසේ වුවද ඉන් වැඩි ව්‍යාප්තිය එනම්, 80%ක් පමණ දකුණු පලාතට වන්නට පිහිටා ඇති බැවින් එය දක්ෂිණ වනජීවී කලාපය වශයෙන් සඳහන් කරනු ලබයි. මෙතැන් සිට මෙම වනජීවී කලාපය තුළ ස්ථාපිතව පවත්නා සුවිශේෂී වු වන උද්‍යානයන් පිළිබඳව එකිනෙක සාකච්ඡාවට බඳුන් කරමු.

 

සිතියම් අංක 01

දක්ෂිණ වනජීවී කලාපය තුළ පිහිටා ඇති යාල හෙවත් රුහුණු ජාතික වන උද්‍යානය හම්බන්තොට සහ මොනරාගල යන දිස්ත්‍රික්ක තුළ පිහිටා ඇති සශ්‍රීක පරිසර පද්ධතියකි. “උතුරින් ඌව කඳුවල දකුණු කලාපයෙන් ද, ගිණිකොණ දිසාවෙන් ඉන්දියන් සාගරයෙන් ද, බටහිරින් පලටුපාන, කතරගම කඳු, මැණික් ග`ගේ අතුරු ගංඟාවකින් ද යාල මායිම් වී තිබේ.”  (සේනාරත්න, (2004).  පිටු - 24) හෙක්ටයාර් 126786 ක භූමි ප්‍රමාණයකින් යුක්ත වන මෙම වනෝද්‍යානය 1983 පෙබරවාරී 5 වැනි දින කොටස් 5කට බෙදා වෙන් කරනු ලැබු අතර ඉන් පළමු වැනි කොටස යාල ජාතික වනෝද්‍යානය වශයෙන් හඳුන්වනු ලැබීය. පසු කාලීනව අනෙකුත් කලාපයන් ද යාල වනෝද්‍යානයට අනුබද්ධව ප්‍රකාශයට පත් කරනු ලැබු අතර වනෝද්‍යානයේ අභ්‍යන්තරයට වන්නට දැඩි ආරක්ෂිත කලාපක් ද පිහිටා ඇත.

මෙම වනෝද්‍යානය රුහුණු රාජධානිය සමයේ දී ජනාවාසව පැවැති ද, 12 වැනි සියවසයේදී රාජධානිය බිඳවැටීමත් සමඟ ඒවා විනාශට පත්විය. එසේම බි්‍රතාන්‍ය යටත්විජිත සමයේ දී දඩයක්කරුවන්ගේ දඩබිමක් වු මෙම වනෝද්‍යානය 1900 වර්ෂයේ දී රක්ෂිතයක් වශයෙන් ද, 1909 දී අභය භූමියක් වශයෙන් ද නම් කෙරුණි.

මෙම වනෝද්‍යානය සමස්ථයක් වශයෙන් ගත් කල්හි වියළි කලාපීය මෝසම් වනාන්තර වර්ගයට අයත් වේ. එසේම වනෝද්‍යානය තුළ ව්‍යාප්තව පවත්නා වු ජලවහන රටාවේ ප්‍රධාන තීරකයන් ලෙස මැණික් ගංඟාව සහ කුඹුක්කන් ඔය ප්‍රමුඛ අතු ගංඟාවන් හඳුනාගත හැකි අතර ඉන් ප්‍රදේශයේ ප්‍රධාන වැව් 05ක් පෝෂණය කරනු ලබයි. එමෙන්ම ඉහළ ශාක හා සත්ත්ව විවිධත්වයක් සහිත ප්‍රදේශයේ ජෛව විවිධත්වය ඉතා ඉහළ මට්ටමක පවතින අතර ශාක විශේෂ 280කින් යුත් එකිනෙකට වෙනස් වනාන්තර පද්ධතීන් ද රාශියක් දැකගත හැකි වේ. මෙම   ඒ අතර කටු පඳුරු සහිත ලඳු කැලෑ, වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත, ලැහැබ් මෙන්ම වෙරළ කලාපීය කඩොලන ආදියෙන් සමන්විත වේ. සමස්ත වනාන්තරය ද්විතියක වනාන්තර ආකාරයෙන් පිහිටීම ද මෙහිලා විශේෂත්වයකි. සත්ත්ව විවිධත්වය අනුව ක්ෂීරපායී සතුන් 42ක්, පක්ෂි විශේෂ 282ක්, උරඟ විශේෂ 48ක්, සමනල විශේෂ 40ක්, ඉබ්බන් විශේෂ 03ක් හා කැස්බෑවන් විශේෂ 05ක් ද හඳුනාගත හැක.

දක්ෂිණ වනජීවී කලාපය තුළ පිහිටා ඇති තවත් වන උද්‍යානයක් වශයෙන් බූන්දල අභය භූමිය පෙන්වාදිය හැකිය. දකුණු මුහුදු තීරයේ හම්බන්තොට සිට කිරිඳි ඔය අතර හෙකටයාර් 6216ක පමණ ප්‍රදේශයක ව්‍යාප්ත වී ඇති මෙම වන උද්‍යානය හම්බන්තොට නගරයට උතුරින් සහ යාල ජාතික වන උද්‍යානයට දකුණු දෙසට වන්නට පිහිටා ඇත. ජෛව විවිධත්වය තුළින් අනූන කලපු පරිසර පද්ධතිය, වැලි කඳු, මහා සාගරයට විවෘතව පවතින භූමිය සහ වන ගහනය ආදිය තුළින් සමන්විත වන මෙම ජාතික උද්‍යානය 1969 දී වනජීවී දෙපාර්තමේන්තුව විසින් අභය භූමියක බවට පත් කරන ලදී. මෙහි පැවැති පාරිසරික වැදගත්කම හේතු කොට ගෙන 1992 දී ජාතික වනෝද්‍යානයක් බවට පත් වු මෙම වන උද්‍යානය  1996 දී ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම අන්තර් ජාතික වටිනාකමකින් යුක්ත තෙත් බිම වශයෙන් නම් කෙරුණි. එසේම මෙය පසු කාලීනව රැම්සාර් තෙත් බිම් ලේඛනයේ වටිනාම තෙත් බිම් අතරට ද එක්විය. 

උණුසුම් වියළි ස්වරූපයකින් යුක්ත මෙම වන උද්‍යානය ප්‍රධාන ජෛව විවිධත්ව කලාප ත්‍රිත්වයකින් යුක්ත වේ. එනම්, වෙරල තීරය හා වැලි කඳු ප්‍රදේශය, කලපු හා බාහිර වෙරළ තැනිතලා කලාපය සහ අභ්‍යන්තර වෙරළ කලාපය යනුවෙනි. 1074mm ක පමණ මධ්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනයක් සහ 27⁰ක්‍ ක පමණ වාර්ෂික උෂ්ණත්වයකින් යුක්ත වන මෙම උද්‍යානය තුළ සාපේක්ෂ ආර්ද්‍රතාවය 76%-81% ක් අතර පවතී. එමෙන්ම ප්‍රදේශයේ ප්‍රධාන පාංශූ වර්ග වශයෙන් රතු දුඹුරු පස, රෙගොසෝල්ස් පස සහ ලෝ හියුමස් ග්ලේ පස හඳුනාගත හැකිය.

ශූෂ්ක කලාපයට ඔරොත්තු දිය හැකි ශාක හා සතුන් මෙම ප්‍රදේශය තුළින් හඳුනාගත හැකි අතර පවුල් 47කට අයත් ශාක විශේෂ 90 ක්, කාෂ්ඨීය ශාක වර්ග 16ක්, පැළැටි වර්ග 37ක්, පඳුරු ශාක 21ක් සහ ආරෝගක පැල වර්ග 16ක් මෙම වන උද්‍යානය තුළ ව්‍යාප්ත වී ඇත. මෙම ශාක ප්‍රජාවන් අතර පලු, ගන් සුරියා, බුරුත, දිවුල්, ආදි කාෂ්ඨීය ගස් වර්ගයන් ද, මදුරුතලා, හෙලමල්, මුඩුමහන ආදී පැලෑටීන් ද ප්‍රමුඛව දක්නට ලැබේ. මෙම වන උද්‍යානයේ සත්ත්ව ප්‍රජාය පිළිබඳව සැළකිලිමත් වීමේ දී කුරුලු ප්‍රජාවට මූලීක අවධානය යොමු කළ යුතුව ඇත. එයට හේතු වන්නේ මෙම වන උද්‍යානය වඩා ප්‍රචලිත වී ඇත්තේ කුරුලු පාරාදීසයක් වශයෙන් වීමයි. ඒ අනුව පවුල් 150කට අයත් කුල 53කට ගැනෙන පක්ෂීන් විශේෂ 53ක් පමණ මෙම ප්‍රදේශය  තුළින් හඳුනාගත හැකි වුව ද ඉන් සංචාරක පක්ෂි විශේෂ 50 ක් සහ දුර්ලභ පක්ෂීන් 08ක් හඳුනාගත හැකිවේ. මීට අමතරව කොටියා, වළහා, අලියා, ගෝනා සහ දිවියා වැන සතුන් ද මෙම වනාන්තරය තුළ සුලභ දර්ශනයක් වන අතර කිඹුලන් සහ කැස්බෑවන් විශේෂයන් ද ජලජ පරිසරය තුළ ජීවත් වේ.  

ලුණුගම් වෙහෙර ජාතික වන උද්‍යානය 1995 වර්ෂයේ දී ප්‍රකාහයට පත් කරනු ලැබුයේ පදේශය පවත්නා වු වැව්, ජලාශ හා වන සම්පත් සුරක්ෂිත කිරීමමේ අරමුණු පෙරදැරි කොටගෙනය. මෙම වන උද්‍යානය වන මං පෙතක් හෙවත් බරාදියක් වශයෙන් හඳුනාගත හැකි අතර එය යාල ජාතික වන උද්‍යානයේ සිට උඩවලව ජාතික වන උද්‍යානය දක්වා විහිදී ඇත. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය 1000mmක් පමණ වන මෙහි වාර්ෂික උෂ්ණත්වය 30⁰ක්‍ ක් පමණ වේ. මෝසම් වර්ෂා ජලයෙන් පෝෂණය වන මෙම වන උද්‍යානය වාර්ෂිකව නියඟයට ලක්වීමක් සිදුවේ. වනාන්තර වර්ග කිහිපයකින් සැදුම්ලත් මෙම වනාන්තරය තුළ වන අකුල්, කැලෑ සහ තෘණ තලා ව්‍යාප්ත වී ඇති ආකාරයක් හඳුනාගත හැකිය.

උඩවලව ජාතික වන උද්‍යානය දක්ෂිණ වන ජීවී කලාපය අයත් වන උද්‍යානයක් නොවුණ ද එහි සෑම අන්තර් ක්‍රියාවලියක්ම දක්ෂිණ වනජීවී කලාපය සමඟ බැඳී පවතී. එමනිසා මෙම වන ජීවී උද්‍යානය ද දක්ෂිණ වන ජීවී කලාපයට අයත් යැයි සැලකේ. සබරගමුව සහ ඌව පලාත් මායිම් වලට සීමා වෙමින් වි තෙත් සහ වියළි කලාපය ව්‍යාප්ති වී ඇති මෙම වන උද්‍යානය 1972 දී පිහිටුවන ලදී. මධ්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය 500mm ක් පමණ වන මෙහි උපරිම වර්ෂාපතනයක් ඔක්තෝම්බර් සිට මැයි කාල සීමාව තුළදී ලැබෙන අතර මධ්‍ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය 27⁰-28⁰ක්‍ පමණ වන මෙහි සාපේක්ෂ ආර්ද්‍රතාවය 70% සිට 82% දක්වා වර්ධනය වේ. උඩවලව සංවර්ධන ක්‍රමය නිසා බලපෑමට ලක් සතුන් වෙනුවෙන් මෙන්ම ගංගාධාර ප්‍රදේශය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා මෙම ප්‍රදේශය ජාතික වන උද්‍යානයක් වශයෙන් නම් කෙරුණි. 

උඩවලව ජලාශය ආශ්‍රිතව වගුරු බිම්, තෘණ බිම් සහ වනාන්තර ආදී පරිසර පද්ධතීන් ව්‍යාප්තව පවතී. ජලාශය මධ්‍යයට වන්නට අජිවී  ශාක අවශේෂයන් දක්නට ලැබෙන අතර ඒවායින් අතීතයේ පැවැති පරිසර පද්ධතිය පිළිබඳව යම් අවබෝධයක් ලබාගත හැකිවේ. එසේම ප්‍රදේශය පුරාම තෘණ බිම් දක්නට ලැබෙන අතර අතීතයේ පව්‍යාප්තව පැවැති හේන් වගාවන් හේතු කොටගෙන මේවා බිහි වී ඇත.  එසේම මෙම වන උද්‍යානය තුළ ශාක විශේෂ 94, මත්ස්‍ය විශේෂ 21, උභය ජීවී විශේෂ 12, උරග විශේෂ 33, පක්ෂී විශේෂ 184, ක්ෂීරපායී සත්ව විශේෂ 43 ක් සහ සමනල විශේෂ 135 ක් පමණ සොයාගෙන ඇත. පක්ෂී විශේෂ 184න් විශේෂ 33ක් පමණ සංක්‍රමණික විශේෂයන් වේ. ශාක ප්‍රජාව පිළිබඳව අධ්‍යයනය කිරීමේ දී ආවේණික ශාක වර්ග කිහිපයක් හඳුනාගත හැකි වු අතර Hopea cordifolia, Memecylon petiolatum, Erythroxylon zeylanicum, සහ Jasminum angustifolium  ආදිය ප්‍රධාන තැනක් ගනී. උසින් අධික ශාක මෙම ප්‍රදේශය තුළ සුළභව දක්නට ලැබෙන අතර Chloroxylon swietenia, Berrya cordifolia, Diospyros ebenum, Adina cordifolia, Vitex pinnata, Schleichera oleosa ආදිය ඉන් කිහිපයකි. තෘණ බිම් ආශ්‍රිතව Cymbopogon confertiflorus  තණකොළ විශේෂය සහ Grewia tiliifolia පඳුරු බහුලව ව්‍යාප්ත වීමක් දක්නට ලැබේ.

සත්ත්ව ව්‍යාප්තිය ගත් කල්හි අලින් පිළිබඳව වැඩි අවධානයක් යොමු කළ හැකි අතර ස්ථිර වශයෙන් මෙම භූමිය වාසස්ථානයක් කරගනු ලැබු අලීන් 250 ක් පමණ සිටින බව සංගණන වාර්තාවන් තුළින් පෙනීයයි. මීට අමතරව දිවියා, වලහා, මුවා, වල් ඌරා, මුගටියා ආදී සතුන් මෙම වන උද්‍යානය තුළින් හඳුනාගත හැකිවේ. එසේම මෙම වන උද්‍යානයට ආවේණික සතුන් රාශියක් ද සිටින අතර Ceylon Spiny Mouse Indian Bush Rat සහ mongooses ආදිය ප්‍රමුඛ වේ. මෙහි නේවාසික අභිජනන පක්ෂීන් වර්ග කිහිපයක් හඳුනාගත හැකි අතර Sri Lanka Spurfowl, Red-faced Malkoha, Sri Lanka Grey Hornbill, Brown-capped Babbler, සහ Sri Lanka Junglefowl ආදීය ප්‍රධාන වේ. එසේම සංක්‍රමණික පක්ෂීන් සහ ජලං පක්ෂීන් ද මෙම වන උද්‍යානය තුළින් හඳුනාගත හැකි අතර ආදිය White-bellied Sea Eagle, Crested Serpent-eagle, Grey-headed Fish Eagle, Booted Eagle,  සහ Changeable Hawk-eagle ඉන් කිහිපයකි.

ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ නාමාවලිය
 

ග්‍රන්ථ

 
කොතලාවල. ඒ.බි, (1984). ගස්වැල් හා පරිසරය (පරිසර විද්‍යාව), ලේක් හවුස් ප්‍රකාශකයෝ, කොළඹ 03.

සේනාරත්න, පී.ඇම්., (2005). ශ්‍රී ලංකාවේ වනාන්තර, සරසවි ප්‍රකාශකයෝ, 30, ස්ටැන්ලි තිලකරත්න මාවත, නුගේගොඩ.

සේනාරත්න, පී.ඇම්., ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික වනෝද්‍යාන, (2004). සිකුරු ප්‍රකාශකයෝ, 144, වෙනිවැල්කොළ, පොල්ගස්ඕවිට.

වෙබ් අඩවි

https://en.wikipedia.org/wiki/Disturbance

http://www.ecokids.ca 

http://ejad.best.vwh.ne 

http://worldslife-nisha.blogspot.com